Onderzoeksrapporten van de Staatscommissie Elzinga (juli 2024)
In 1999 starten de werkzaamheden van de Staatscommissie Dualisme en Lokale Democratie (ook wel aangeduid als de “Staatscommissie Elzinga”). Het uiteindelijke rapport van deze Staatscommissie legde de basis voor de invoering van het dualisme in het lokale en provinciale bestuur. Dit belangwekkende rapport is vandaag aan de dag in digitale vorm terug te vinden op de website van de ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
De Staatscommissie was toentertijd opdrachtgever voor een aantal onderzoeken. Sommige van deze zijn opgenomen in het eindrapport zelf. Maar er bestaat ook een aparte bijlage met een drietal onderzoeksrapporten waarin de toenmalige staat van het monistische decentrale bestuur zeer uitgebreid wordt beschreven. Dat betreft onderzoeken naar opvattingen over het decentraal bestuur, uitgevoerd door het NIPO, een onderzoek naar de werking van het formele gemeentelijke bestuursmodel, uitgevoerd door de vakgroep bestuurskunde van de Universiteit Twente, onder aanvoering van Bas Denters en Henk van der Kolk,  en een onderzoek van SGBO (het toenmalige Onderzoeks- en Adviesbureau van de VNG) naar ‘De alledaagse praktijk van het decentrale bestuur’. Tevens zijn in deze onderzoeksbijlagen twee adviezen van het secretariaat van de Staatscommissie opgenomen.
In papieren vorm zijn deze onderzoeksbijlagen ongetwijfeld nog in menige academische bibliotheek opvraagbaar. Maar vandaag aan de dag nemen nog maar weinigen de moeite om de gang naar zo’n bibliotheek te maken. Een digitale versie van deze bijlage was tot voor kort onvindbaar.
Toentertijd was ik penvoerder van het rapport van SGBO. In die jaren was het nog net niet gebruikelijk om digitale versies van rapporten structureel te bewaren. Hoe ik de laatste jaren ook gezocht heb, ik kon nergens een gearchiveerd exemplaar traceren. Bij navraag bleek dat de collega’s in Twente digitaal evenmin iets konden terugvinden. Op suggestie van Meine Henk Klijnsma, toentertijd secretaris van de Staatscommissie, heb ik navraag gedaan bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Het had wat voeten in de aarde, maar uiteindelijk hebben betrokken medewerkers van dit ministerie (dank!) een digitale versie van de onderzoeksbijlagen boven water weten te krijgen.
Nu gaat het om een handmatig gescande versie van die bijlagen. Met de kwaliteit van het toentertijd gebruikte scanapparaat zouden we vandaag aan de dag geen genoegen nemen. Bovendien betekent dit dat elke pagina een afbeelding is, waardoor de scan niet doorzoekbaar is. En alles bij elkaar gaat het dan om een omvangrijk bestand. Maar hoe dan ook, het is al een hele vooruitgang.
Op dit moment is het bestand ook te groot (bijna 40 MB) om te uploaden naar deze website. Maar op aanvraag (p.castenmiller@decentraalbestuur.nl) is het toe te sturen. Als gezegd, de rapporten bieden een zeer rijk inzicht in het monistische bestuur rond de eeuwwisseling.
Voor de liefhebbers: de toenmalige onderzoekers zijn wat zuiniger geweest op hun onderzoeksdata. Ook die SPSS-bestanden zijn op aanvraag nog beschikbaar.

Gemeente, Burger, Klant (april 2023)
Onverwacht was ik wat aan het grasduinen in oude bestanden. Om die in de juiste context te kunnen plaatsen nam ik de SCP-publicatie ‘Gemeente, Burger, Klant’ uit 1997 nog in handen. Dat is een publicatie die echt alleen maar in papier beschikbaar is.
In 1986 werkte ik krap een jaartje op projectbasis bij het SCP. Het SCP was toentertijd door de VNG uitgenodigd om in het kader van het 75 jaar bestaan van de VNG, in 1987, een studie te doen naar de ontwikkelingen in het lokaal bestuur. Ik werd in de gelegenheid gesteld een bijdrage te leveren. Dat was de eerste keer dat ik mij serieus verdiepte in het lokaal bestuur. Met mijn bijdrage aan ‘Gemeente, Burger, Klant’ legde ik feitelijk de basis voor mijn verdere loopbaan. Ik heb deze bijdrage nu ingescand zodat ik die na 36 jaar alsnog in digitale vorm kan aanbieden.
Zeven jaar later, in 1994, nam het SCP het initiatief om een actualisatie te maken van ‘Gemeente, Burger, Klant’. Ik werkte toen al enkele jaren bij SGBO, het onderzoeks- en adviesbureau van de VNG. Maar wederom kreeg ik de gelegenheid voor een bijdrage. De uiteindelijke publicatie (Vic Veldheer e.a.:  Het lokale profiel: de identiteit van gemeenten en de rol van de burger. Rijswijk: SCP, 1994) is eveens digitaal onvindbaar, maar ik trof de oorspronkelijke basistekst van mijn hoofdstuk op mijn computer. Ook die kan ik daardoor digitaal aanbieden.

Inzichten over lokale bestuurders 2001 (april 2023)
Door de tijd heen heb ik pogingen gedaan om al mijn publicaties digitaal beschikbaar te houden. Die pogingen zijn niet altijd succesvol geweest. Voor 1990 gebruikte ik tekstverwerkerssoftware die al lang niet meer bestaat. Bovendien waren er nauwelijks mogelijkheden om bestanden ergens centraal op te slaan. Wellicht heb ik ooit bestanden op ‘floppy’s’ gezet, maar ook die zijn verdwenen. Bovendien zouden die niet meer leesbaar zijn.
Op zoek naar historisch materiaal trof ik op een onverwachte plek op mijn computer een – lang niet volledig – overzicht van artikelen die ik in de periode 1988 – 2003 heb geschreven. Ik was vergeten dat ik zo ver terug kon. Op het eerste gezicht zat er niet veel tussen dat de moeite waard was om nu weer beschikbaar te stellen. Een uitzondering wil ik wel maken. In 2001 heb ik samen met Bas Denters een workshop over lokale politiek op het PoliticologenEtmaal georganiseerd. Dit was de laatste keer dat het  Etmaal zonder de Vlamingen plaatsvond. Voor deze workshop had ik op basis van data van de VNG over lokale bestuurders, waar ik vanaf 1998 toegang toe had, een overzicht gemaakt van enkele algemene bevindingen. Als tijdsbeeld is dat eigenlijk wel interessant. Ik heb het nu toegevoegd aan mijn publicatieoverzicht op deze website. het is ook via deze link beschikbaar.

Aftredende raadsleden in 2002 (augustus 2021)
Het aftreden van politici heeft op journalisten een onweerstaanbare aantrekkingskracht. Het gaat immers om persoonlijke verhalen over politiek, drama, schuldigen, slachtoffers, winnaars en verliezers. Alle ingrediënten voor een smeuïg media-item komen in zo’n gebeurtenis samen.
Nergens wordt zoveel afgetreden als in de lokale politiek, overigens om de simpele reden dat daar nu eenmaal de meeste politici actief zijn. In de hele 20ste eeuw was het bijna onmogelijk om een goed beeld te krijgen van de mate waarin lokale politici aftraden, laat staan van de achtergronden waarom lokale bestuurders voortijdig de lokale arena verlieten. In 2002 heb ik, samen met Monique Leyenaar, Kees Niemöller en Hester Tjalma, het eerste (dat durf ik wel te beweren) algemene en representatieve onderzoek kunnen doen naar aftredende raadsleden. Het feit dat dit onderzoek na 2000 plaatsvond, heeft als prettige bijkomstigheid dat ik alle resultaten, waaronder het rapport zelf, in digitale vorm in mijn bezit heb. Alleen, al die jaren was ik mij daar onvoldoende van bewust. Ik had er niet aan gedacht om het rapport in digitale vorm op deze website beschikbaar te stellen. In de zomer van 2021 kreeg ik daar een vraag over. Wel, het vereiste weer het nodige zoekwerk – en ik moest de bestanden toch nog licht editen en technisch aanpassen om ze toonbaar op de website te krijgen – maar het rapport staat er nu. Voor de liefhebbers: zoek de verschillen tussen de situatie aan het begin van deze eeuw – nog net voor de introductie van het dualisme! – en de actuele situatie. Zo groot zijn die eigenlijk niet.

Onderzoek naar decentralisatiebeleid (januari 2021)
Deed ik in 2018 een intensief onderzoek naar controle in het lokaal bestuur, in 2020 ging veel van de aandacht uit naar een beoordeling van het decentralisatiebeleid, samen met Klaartje Peters, Marcel Boogers en Marcel van Dam. Het resultaat is natuurlijk ook hier beschikbaar.

Alweer een paper over verkiezingen in Nederland (oktober 2020)
Het gebruikelijke E-VotID-congres in Bregenz kon natuurlijk niet in de gebruikelijke vorm doorgang vinden. Maar ten behoeve van de digitale variant van dit congres heb ik weer een paper opgesteld, ditmaal samen met Arjan Dikmans, die tot de zomer van 2020 programmamanager was van de transitie van het Nederlands verkiezingsproces. Dat was ook het centrale thema van dit paper.

Onderzoek naar de praktijk van controle en kaderstelling in het lokaal bestuur (mei 2019)
Heel 2018 ben ik samen met Klaartje Peters druk geweest met een intensief onderzoek naar de praktijk van controle en kaderstelling in het lokaal bestuur. In mei 2019 heeft de opdrachtgever, het Ministerie van BZK, het rapport gepubliceerd. Liefhebbers kunnen het rapport ook hier downloaden.

Voorzitter Delftse Rekenkamer (augustus 2018)
Vanaf de zomer van 2018 geef ik invulling aan het voorzitterschap van de Delftse Rekenkamer. Hoewel ik er geen inwoner ben, beschouw ik Delft toch eigenlijk wel als ‘mijn gemeente’. Om die reden vind ik het een voorrecht om via deze mooie functie een bijdrage te kunnen leveren aan de kwaliteit van het openbaar bestuur van deze gemeente.

Over de ondersteunende software bij verkiezingen; paper voor het E-VoteID-congres 2018 (oktober 2018)
Na het ‘succes’ van de bijdrage aan het E-voteID-congres in 2017, heb ik in 2018, nu samen met Pamela Young, wederom een paper geschreven voor het congres in 2018. Dit keer staat de belangrijke en soms ook kwetsbare rol van ondersteunende software bij verkiezingen centraal. Het paper is hier te downloaden, en natuurlijk ook terug te vinden in de hele congresbundel, via de link: https://digi.lib.ttu.ee/i/?11003

Artikel over de gemeenteraadsverkiezingen 2018 (maart 2018)
In 2018 vinden zowel in Nederland als in Vlaanderen gemeenteraadsverkiezingen plaats. Geen wonder, daarom, dat het jaarlijkse Vlaamse congres over lokaal en regionaal bestuur in het thema van deze verkiezingen stond. De congresbundel, uitgegeven door uitgeverij VandenBroele is al weer beschikbaar. Deze bevat ook een bijdrage van mijn hand, die – zoals altijd dankzij de welwillendheid van de uitgever – ook hier te downloaden is.

Paper over TweedeKamerverkiezingen 2017 wint prijs op E-VoteID-congres 2017 (oktober 2017)
Voor het E-VoteID-congres (zie: https://www.e-vote-id.org/) schreef ik samen met Kees Uijl een paper over de gebeurtenissen rond het gebruik van ondersteunende software bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen. Dit paper werd als beste gewaardeerd in de categorie ‘practioners’. Het paper is hier te downloaden. En de bundel met alle papers staat op: https://www.e-vote-id.org/wp-content/uploads/2017/10/TUTPress-2017.pdf.

Nog meer goeds uit Vlaanderen; een artikel over de Nederlandse provincies (maart 2015)
Met enige regelmaat vraagt Herwig Reynaert mij om ‘iets’ te schrijven over het Nederlands openbaar bestuur. De aanleiding is veelal dat hij in maart zijn jaarlijkse Vlaamse congres over lokaal en regionaal bestuur organiseert, waarbij Uitgeverij VandenBroele altijd een kloeke congresbundel laat verschijnen. Dit keer gaat het over ‘Uitdagingen voor Lokale Besturen’, maar daarbij bestond ook behoefte om te kijken naar ‘de provincie’. Nu wilde het toeval dat ik net intensief met Michiel Herweijer had gewerkt aan een bundel over tien jaar onderzoek door Nederlandse provinciale rekenkamers. In het verlengde daarvan was het niet lastig om ook een informatief artikel te schrijven over de provincie in Nederland. Uitgeverij VandenBroele vond het wederom geen probleem als ik het op mijn website plaats. Bij deze.

Nederland & Vlaanderen (oktober 2014)
Ruim meer dan 10 jaar kom ik in Vlaanderen, organiseer ik samen met Herwig Reynaert van de Universiteit Gent een workshop over lokale politiek in ‘De Lage Landen’, spreek ik wel eens op een Vlaamse congres of symposium of geef ik gastcollege. Maar in al die jaren bleef de wisselwerking feitelijk beperkt tot de constatering dat er toch grote verschillen zijn tussen Nederland en Vlaanderen. Dit jaar is dat gaan veranderen. Maar liefst twee keer droeg ik bij aan artikelen waarin stelselmatig de verschillen én overeenkomsten werden geïnventariseerd. Dat betrof een artikel in ‘Stuur’ waarin ik kort inging op de impulsen die er zijn om in Nederland de kwaliteit van gemeentelijke organisatie te versterken. In een artikel in ‘VTOM’ behandelde ik samen met Bénédicte Buylen en Koenraad de Ceuninck de verschillen in de mate waarin lokale volksvertegenwoordigers in staat worden gesteld invulling te geven aan hun controlerende verantwoordelijkheden. Toegegeven, nog steeds vormt de verbazing over de grote verschillen het vertrekpunt. Maar het leidt nu tenminste eens ergens toe.

Gemeenteraadsverkiezingen (januari 2014)
Het seizoen van de gemeenteraadsverkiezingen is weer begonnen. Vanaf 1994 ben ik elke vier jaar in de aanloop van de raadsverkiezingen betrokken geweest bij een opinieonderzoek over het lokale bestuur. Dat onderzoek zelf liep al vanaf 1982 en was daarmee het oudste en langstlopende opinie-onderzoek naar het lokale bestuur in Nederland. In 2009 heb ik samen met Marcel van Dam een overzichtsartikel geschreven. Dit artikel is hier te downloaden. Mij is eigenlijk niet bekend of begin 2014 een andere instantie de reeks in stand heeft gehouden. Het zou jammer zijn als deze trendstudie na 30 jaar het loodje zou leggen.
Nagekomen bericht uit 2023. Ondertussen vindt er al sinds 2018 een Lokaal Kiezersonderzoek plaats, waarbij verschillende universiteiten samenwerken.

De Kiesraad! (september 2013)
Bijna vergeten om hier te vermelden, maar al vanaf juni van dit jaar maak ik deel uit van de Kiesraad.
Overigens (nagekomen bericht) was dit na acht jaar weer voorbij. 

Archief houden (augustus 2013)
Naarmate de jaren verstrijken, wordt het steeds lastiger om overzicht te houden over mijn publicaties. Deze zomer heb ik daarom extra energie besteed aan het achterhalen van digitale versies van eerdere publicaties. Zojuist heb ik de PDF van een artikel over de ontwikkelingen rond het burgemeestersambt, geschreven in 2004 en gepubliceerd in het mooie Vlaamse tijdschrift Burger, Bestuur en Beleid kunnen plaatsen op de site, onder publicaties. Het is meer dan tien jaar terug dat ik dit geschreven heb. Ik was bij nalezing verrast door de actualiteit van de problematiek en door de gedegenheid van mijn toenmalige analyse. Jammer alleen dat ik er met mijn voorspelling (‘na 2010 zal ook in Nederland de benoemde burgemeester wel het loodje leggen’) helemaal naast zit. Maar ach, de franse samenvatting van mijn tekst maakt dan weer veel goed.
Met dank aan Uitgeverij VandenBroele, die het artikel snel uit de archieven kon ophalen en het mij ter beschikking stelde. Ook hier te downloaden.

Alweer die rekenkamers, nu verbindend (april 2013)
Ja, ik blijf maar doorgaan over de decentrale rekenkamers en rekenkamercommissies. Nu voerde ik de redactie over ‘De Verbindende Rekenkamer’, gepubliceerd door Kluwer. In deze bundel presenteren leden van verschillende rekenkamers voorbeelden van innovatieve aanpakken in rekenkameronderzoek. In mijn voorwoord onderscheid ik tussen de verschillende bijdragen de overeenkomsten en de lessen die daaruit zijn te trekken.

Het informeren van de raad (januari 2013)
Samen met Klaartje Peters en Marcel van Dam deed ik in opdracht van het ministerie van BZK een verkennend onderzoek naar de manier waarop gemeenteraden geïnformeerd worden. Wij constateren dat de raad op papier goed hierin wordt ondersteund, maar dat er in de praktijk grote verschillen blijken te bestaan. Soms loopt het echt niet. En dat is toch een wezenlijke beperking voor de lokale democratie. Lees hier het volledige rapport.

Expert in Ankara (december 2012)
Ondertussen kan ik toch wel door het leven gaan als een deskundige. Ook in Turkije is men van mening dat mijn kennis en ervaring van nut kunnen zijn voor het openbaar bestuur aldaar. In juni 2012 ben ik meer dan 2 weken in Ankara geweest om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van een benchmark voor gemeenten. In het najaar van 2012 zijn er nog twee missies gevolgd, terwijl het hele project in het voorjaar van 2013 is afgerond.
Over mijn belevenissen in Ankara heb ik verschillende weblogs geschreven, die ooit gepubliceerd zijn op www.vngmagazine.nl . Maar vandaag aan de dag zijn die niet meer te vinden.

Over rekenkamers (november 2011)
Vanaf 2005, het jaar waarin rekenkamers verplicht werden gesteld in het provinciale bestuur, ben ik al actief in de wereld van rekenkamers. Sindsdien heb ik ook herhaaldelijk over decentrale rekenkamers gepubliceerd, zoals samen met Hein Albeda in  het eerste nummer van Bestuurswetenschappen van de jaargang 2009 of in december 2010 de bundel ‘De Gracieuze Rekenkamer’. Onlangs publiceerde ik samen met Klaartje Peters in Openbaar Bestuur (oktober 2011) een artikel naar aanleiding van de in opdracht van het Ministerie van BZK uitgevoerde evaluatie van decentrale rekenkamers. In het verlengde daarvan verzorgen Klaartje Peters en ik een masterclass over het functioneren van decentrale rekenkamers, georganiseerd door de CampusDenHaag van de Rijksuniversiteit Leiden.

PvdA-perikelen (mei 2011)
Bleek ik opeens zomaar al 25 jaar lid te zijn van de PvdA. Time flies when you’re having fun. In de eerste maanden van 2011 ben ik bovendien druk geweest met de redactie van een bundel waarin prominente sociaaldemocraten hun mening geven over de toekomst van de sociaaldemocratie. Dat boek (‘Sociaaldemocraten op zoek naar nieuwe verbanden‘, ISBN: 9789090261485) is vandaag aan de dag (2023) eigenlijk nergens meer te bestellen.

De Gracieuze Rekenkamer (december 2010)
In november 2010 verscheen de bundel ‘De gracieuze rekenkamer‘, die bestaat uit twaalf essays over rekenkamers, opgesteld door auteurs die allen betrokken zijn bij een lokale rekenkamer. Samen met Els Boers en Vic Veldheer heb ik de eindredactie verzorgd. Het boek is uitgegeven door uitgeverij Reunion (ISBN: 9789079263066).

The return of ‘Aan de vergetelheid ontrukt’ (februari 2009)
Afgelopen week kreeg ik een vraag over gemeentelijke herindelingen. Ja, daar had ik wel eens iets over geschreven, maar dat is ook al weer tien jaar oud en nergens meer te vinden. Het kostte mij zelf al een kwartier om deze publicatie in mijn boekenkast te traceren. Stel dat ik volgend jaar weer eens iets met herindelingen moet, dan kan ik het wellicht helemaal niet meer vinden.
Dus heb ik deze publicatie onder het kopieerapparaat gelegd en als PDF opgeslagen. Daarmee is de kwaliteit van het drukwerk zeker niet optimaal. Misschien dat de inhoud dat nog goedmaakt. Oordeel zelf over ‘De wisselwerking tussen gemeente en gemeenschap’, een essay dat ik in opdracht van het Ministerie van BZK in 1999 heb geschreven.

Lector aan Fontys Bestuursacademie (6 september 2008)
Op 4 september 2008 ben ik geïnstalleerd als lector aan Fontys Bestuursacademie, in Tilburg. Als lector word ik geacht een belangrijke bijdrage te leveren aan de kwaliteit van het onderwijs. Dit zal vooral tot uiting komen in het inrichten van een kenniskring, waar docenten gestimuleerd zullen worden in het verrichten van onderzoeken.
Bij mijn installatie sprak ik een ‘openbare les’ uit, waarin ik het thema van mijn lectoraat neerzette en uitwerkte. Dit thema is ‘Bestuurskracht en Innovatie’. Een PDF van deze lezing treft u aan onder ‘publicaties’. Het lectoraat is overigens in 2012 weer beëindigd, toen Fontys Bestuursacademie werd opgeheven.

Aan de vergetelheid ontrukt (februari 2008)
Ongeveer één keer per jaar zeggen Vic Veldheer en ik dat er eigenlijk nooit een beter artikel verschenen is over de spanning tussen de gemeente als politiek orgaan en de gemeente als dienstverlenende instantie dan ons beider artikel uit 1989. Dat verscheen in het tijdschrift ‘Namens’, onder titel: “Bedrijfsmatig bestuur verwijdert de burger nog verder van de lokale overheid.“ Het was alleen jammer dat niemand dat artikel meer kende, want het tijdschrift Namens bestaat al vele jaren niet meer, en het artikel laat zich evenmin met simpel ‘google-en’ achterhalen, om de simpele reden dat er in die tijd geen digitale versies van werden gemaakt en bewaard. Nu was ik onlangs bij de Koninklijke Bibliotheek, alwaar het tijdschrift nog steeds opvraagbaar is. Ik heb van de gelegenheid gebruik gemaakt om een copy van dit artikel te maken, en heb deze vervolgens gelinkt aan mijn publicatielijst. Daarmee is het weer door meer mensen te gebruiken. Natuurlijk, de kwaliteit van de copy is wat beperkt, maar het lukt wel.
Of het echt het ‘beste artikel’ is, ach, de herinnering was misschien wat mooier dan de realiteit. Maar daar kan u als lezer zelf beter over oordelen.

Mijn proefschrift in PDF! (juli 2007)
In 2001 rondde ik mijn proefschrift af. Monique Westenbroek heeft er toentertijd een mooie publicatie van gemaakt, maar wel met behulp van de in die tijd gangbare software. Jarenlang ben ik er vanuit gegaan dat er voor normale computergebruikers een schier onbenaderbaar bestand bestond, dat zich louter op de PC van Monique bevond.
Afgelopen jaar begonnen Universiteitsbibliotheken te informeren naar digitale versies. Een en ander is verbonden met het streven om (eindelijk) een via Internet benaderbare database van proefschriften aan te leggen (zie http://dare.uva.nl/record/100538). Dus heb ik toch maar eens de stoute schoenen aangetrokken en voorzichtig bij Monique geïnformeerd of er misschien toch een “PDFje” te krijgen was. Wat bleek: een fluitje van een cent! Per ommegaande kreeg ik een mooi printbestand van mijn proefschrift. Alle hulde aan Monique die blijkbaar mijn ‘magnus opus’ altijd trouw heeft bewaard en bovendien het snel kon omzetten. Dat bestand heb ik meteen doorgestuurd naar de Universiteitsbibliotheek van de Universiteit van Amsterdam, dus dat deze moet daar terug te vinden zijn. Bovendien kan je mijn proefschrift thans ook downloaden via mijn literatuurlijst.

Gemeentelijke dienstverlening (24 mei 2007)
Er zijn zo van die onderwerpen, daar heb ik mijn hele loopbaan iets mee. Zo publiceer ik al sinds 1987 over gemeentelijke dienstverlening. Sinds ik werkzaam ben bij Zenc heb ik rond de invalshoek van electronische dienstverlening weer nieuwe inzichten gekregen. Het najaar van 2006 heb ik bovendien in twee projecten, voor de gemeenten Venlo en Tilburg, intensief samengewerkt met mijn collega Marcel Hoogwout, die bezig is zijn proefschrift over gemeentelijke dienstverlening af te ronden (gepubliceerd in 2010). Onze ervaringen zijn uiteindelijk terecht gekomen in een gezamenlijk artikel in het congresnummer van ‘Burgerzaken & Recht’.